InsectenRoutes

Ligging en omgeving

In het Noordwesten sluit de Strabrechtse Heide aan bij de Braakhuizense heide, in eigendom van stichting Het Brabants Landschap; bij Heeze sluit het aan bij heidevelden op de Heerlijkheid Heeze en de Herbertusbossen (ook eigendom van Het Brabants Landschap). Het gebied valt gedeeltelijk onder de Habitatrichtlijn en de Vogelrichtlijn. In 2006 werd de Strabrechtse Heide samen met een deel van het dal van de Kleine Dommel aangewezen als Natura 2000 gebied onder de naam ‘Strabrechtse Heide & Beuven’.

De Strabrechtse en Lieropse Heide maakten tot het einde van de 19e eeuw deel uit van een groot heidegebied tussen de dalen van de Kleine Dommel en de Kleine Aa. Naar het noorden strekte de hei zich uit tot Nuenen (Molenheide, Collsche Heide, Refelingse Heide), ten zuiden van de weg Heeze-Someren liep de Somerensche Heide door tot aan het Weerterbosch en de Groote Peel. In het begin van de 20e eeuw is het grootste deel van de heide ten noorden en ten zuiden van de Strabrechtse heide omgezet in bos of landbouwgrond. Door de aanleg van de A67 werd de Strabrechtse hei gescheiden van de bos- en heidegebieden tussen Geldrop en Mierlo. De plannen om de A2 ten oosten van Eindhoven te leggen, waardoor de Strabrechtse heide van het dal van de Kleine Dommel gescheiden zou worden, zijn voorlopig geschrapt.

Op droge plaatsen groeit struikhei met hier en daar een solitaire jeneverbes, op natte plaatsen groeit dophei, pijpenstrootje gras, wilde gagel, zonnedauw en klokjesgentiaan. De vergrassing van de heide wordt tegengegaan door beweiding met een schaapskudde van de stichting het Kempisch Heideschaap. Andere methoden om de heide in stand te houden zijn maaien en kleinschalig plaggen. De heide wordt omgeven door bossen als buffer met de intensieve landbouw. De overgang naar het dal van de Kleine Dommel heeft een bijzondere vegetatie en is ook van belang voor verschillende diersoorten.

De Plaetse is de naam van driehoekig pleintje, kenmerkend voor een historisch Frankisch heidedorpje uit de Kempen en vergelijkbaar met de Brinken in de provincie Drenthe. Hier bevindt zich de beheerboerderij van Staatsbosbeheer, Herberg d’n Vrije Vogel, de schaapherderswoning en de schaapskooi waar een kudde van ca. 400 Kempische Heideschapen is gehuisvest. Dit schapenras was bijna uitgestorven maar dankzij een in de ’60 jaren gestarte fokprogramma is het ras behouden. Momenteel zijn er al duizenden Kempische heideschapen die onze zuidelijke heidevelden onderhouden. Op de Plaetese is ook een heidetuin waar een aantal kenmerkende planten bijeengebracht zijn zoals ze op de Strabrechtse Heide voorkomen. Ook is er een insectentuin te bezichtigen, waar een aantal voor de Strabrechtse Heide kenmerkende landschappen zijn nagebootst. Deze miniatuurlandschapjes zoals een stukje hei een zandverstuiving en een akker hebben een grote aantrekkingskracht op de bijbehorend insecten. Je vindt er ook bijenkasten, een insectenhotel en een insectenmuur. De laatste twee zijn voorzien van gaten in hout en mergel, rietstengels en dergelijke waarin solitaire graafbijen en solitaire wespen hun eitjes kunnen afzetten. Uiteraard is er ook een bloementuin met planten waar vroeger de schapenwol mee geverfd werd en waar vele vlinders op af komen. Vanuit De Plaetse beginnen een aantal rondwandelingen, terwijl ook doorgaande wandel- en fietsroutes deze plaats aandoen. Op de aangrenzende heide van de Herbertusbossen ligt het Lelieven

Vennen op de heide

De Strabrechtse Heide telt een groot aantal vennen. De meeste zijn tijdens de laatste ijstijd door uitwaaiing ontstaan. Het grootste ven, het Beuven, is zowel voor de bijzondere planten van een zwakgebufferd of zeer zwak gebufferd ven als om de bijzondere vogels zoals de Roerdomp van veel belang. Het ven is jarenlang door de aanvoer van voedselrijk water uit de Peelrijt, verrijkt waardoor wilgen en riet alle bijzondere planten overgroeiden. In 1985 is het ven schoongemaakt en is er een verbinding gegraven tussen Peelrijt en Kleine Aa, om dit voedselrijk water af te voeren. De Witte Loop stroomt aan de westzijde uit het Beuven via de hei naar de Kleine Dommel.

Verder telt de Strabrechtse heide de volgende vennen: Scheidingsven, Waschven, Mosven, Kranenmeer, Beuven, Marijkeven, het Rondvenneke, Maasven, Steenbleek, Henneven (noord en zuid) Grafven, Witven, Platvoetje, 's-Heerenven en Starven. Op de aangrenzende Braakhuizense heide liggen het Rootven, het Meerlomeer, het Kiezelven en het Slootjesven. Op de aangrenzende heide van de Herbertusbossen ligt ven …

Brand

Op vrijdag 2 juli 2010 werd een deel van de Strabrechtse heide getroffen door een natuurbrand waarbij 150 hectare bos- en heidegebied in vlammen opging. De brand werd bestreden door honderden brandweerlieden, bijgestaan door 100 tal soldaten van defensie. Het blussen van de brand duurde enkele dagen. Door de brand moest de snelweg A67 een heel weekend worden afgesloten.

Wilde bijen

• Andrena barbilabris

  witbaardzandbij

• Andrena bicolor

  tweekleurige zandbij

• Andrena carantonica

  meidoornzandbij

• Andrena flavipes

  grasbij

• Andrena fulva

  vosje

• Andrena haemorrhoa

  roodgatje

• Andrena helvola

  valse rozenzandbij

• Andrena nigroaena

  zwartbronzen zandbij

• Andrena proxima

  fluitenkruidbij

• Andrena subopaca

  witkopdwergzandbij

• Anthidium manicatum

  grote wolbij

• Anthophora plumipes

  gewone sachembij

• Bombus bohemicus

  tweekleurige koekoekshommel

• Bombus campestris

  gewone koekoekshommel

• Bombus hortorum

  tuinhommel

• Bombus hypnorum

  boomhommel

• Bombus lapidarius

  steenhommel

• Bombus lucorum

  veldhommel

• Bombus pascuorum

  akkerhommel

• Bombus pratorum

  weidehommel

• Bombus sylvestris

  vierkleurige koekoekshommel

• Bombus terrestris

  aardhommel

• Chelostoma florisomne

  ranonkelbij

• Coelioxys inermis

  gewone kegelbij

• Coelioxys mandibularis

  duinkegelbij

• Colletes cunicularius

  grote zijdebij

• Colletes fodiens

  duinzijdebij

• Colletes marginatus

  donkere zijdebij

• Epeolus cruciger

  heideviltbij

• Halictus confusus

  heidebronsgroefbij

• Halictus rubicundus

  roodpotige groefbij

• Halictus tumulorum

  parkbronsgroefbij

• Heriades truncorum

  tronkenbij

• Hoplitis claviventris

  geelgespoorde houtmetselbij

• Hoplitis leucomelana

  zwartgespoorde houtmetselbij

• Hylaeus communis

  gewone maskerbij

• Hylaeus confusus

  poldermaskerbij

• Lasioglossum albipes

  berijpte geurgroefbij

• Lasioglossum calceatum

  gewone geurgroefbij

• Lasioglossum leucozonium

  matte bandgroefbij

• Lasioglossum minutissimum

  ingesnoerde groefbij

• Lasioglossum morio

  langkopsmaragdgroefbij

• Lasioglossum quadrinotatulum

  steilrandgroefbij

• Lasioglossum semilucens

  halfglanzende groefbij

• Lasioglossum sexstrigatum

  gewone franjegroefbij

• Lasioglossum villosulum

  biggenkruidgroefbij

• Lasioglossum zonulum

  glanzende bandgroefbij

• Megachile leachella

  zilveren fluitje

• Megachile versicolor

  gewone behangersbij

• Megachile willughbiella

  grote bladsnijder

• Nomada flava

  gewone wespbij

• Nomada flavoguttata

  gewone kleine wespbij

• Nomada marshamella

  donkere wespbij

• Nomada succincta

  geelzwarte wespbij

• Osmia bicornis

  rosse metselbij

• Osmia cornuta

  gehoornde metselbij

• Osmia leiana

  kauwende metselbij

• Osmia uncinata

  bosmetselbij

• Sphecodes albilabris

  grote bloedbij

• Sphecodes miniatus

  gewone dwergbloedbij

• Sphecodes monolicornis

  dikkopbloedbij

• Sphecodes pellucidus

  schoffelbloedbij

• Stelis breviuscula

  gewone tubebij

• Stelis punctulatissima

  geelgerande tubebij

Graafwespen

• Ammophila sabulosa

  grote rupsendoderj

• Cerceris rybyensis

  groefbijendoder

• Crabro peltarius

  kleine zeefwesp

• Crossocerus podagricus

• Crossocerus megacephalus

• Crossocerus wesmaeli

• Ectemnius continuus

• Ectemnius dives

• Mellinus arvensis

  gewone vliegendoder

• Nysson trimaculatus

• Oxybelus quattuordecimnotatus

• Oxybelus uniglumis

• Pemphredon inornata

• Pemphredon lugubris

• Philanthus triangulum

  bijenwolf

• Trypoxylon figulus

• Trypoxylon minus

• Smicromyrne rufipes

  gewone mierwesp

Sprinkhanen

• Leptophyes punctatissima

  struiksprinkhaan

• Conocephalis dorsalis

  gewoon spitskopje

• Meconema thalassinum

  boomsprinkhaan

• Tettigonia viridissima

  grote groene sabelsprinkhaan

• Phaneroptera falcata

  sikkelsprinkhaan

• Platycleis albopunctata

  duinsabelsprinkhaan

• Tetrix ceperoi

  zanddoorntje

• Oedipoda caerulescens

  blauwvleugelsprinkhaan

• Myrmeleotettix maculatus

  knopsprietje

• Chorthippus brunneus

  bruine sprinkhaan

• Chorthippus biguttulus

  ratelaar

• Chorthippus paralelus

  krasser

Dagactieve vlinders

• Aglais io

  dagpauwoog

  voedselplant: brandnetels

• Aglais urticae

  kleine vos

  voedselplant: brandnetels

• Anthocharis cardamines

  oranjetip

  voedselplant: look zonder look

• Aphantopus hyperantus

  koevinkje

  voedselplant: grassen

• Aricia agestis

  bruin blauwtje

  voedselplant: ooievaarsbek

• Autographa gamma

  gamma-uil

  polyfaag

• Celastrina argiolus

  boomblauwtje

  voedselplant: diverse struiken

• Issoria lathonia

  kleine vos

  voedselplant: brandnetels

• Lycaena phlaeas

  kleine vuurvlinder

  voedselplant: schapezuring

• Maniola jurtina

  bruin zandoogje

  voedselplant: grassen

• Ochlodes sylvanus

  groot dikkopje

  voedselplant: grassen

• Pararge aegeria

  bont zandoogje

  voedselplant: (schaduw)gras(sen)

• Pieris brassica

  groot koolwitje

  voedselplant: kruisbloemigen

• Pieris napi

  kleine geaderd witje

  voedselplant: kruisbloemigen

• Pieris rapae

  kleine koolwitje

  voedselplant: kruisbloemigen

• Polygonia c-album

  gehakkelde aurelia

  voedselplant: brandnetels/hop

• Polyommatus icarus

  icarusblauwtje

  voedselplant: klavers

• Pyronia tithonus

  oranje zandoogje

  voedselplant: grassen

• Thymelicus lineola

  zwartsprietdikkopje

  voedselplant: grassen

• Tyria jacobaea

  sint-jacobsvlinder

  voedselplant: kruiskruiden

• Vanessa atalanta

  atalanta

  voedselplant: brandnetels

• Vanessa cardui

  distelvlinder

  voedselplant: distels

Libellen

• Aeshna cyanea

  blauwe glazenmaker

• Aeshna mixta

  paardenbijter

• Anax imperator

  grote keizerlibel

• Coenagrion puella

  azuurwaterjuffer

• Crocothemis erythraea

  vuurlibel

• Enallagma cyathigerum

  watersnuffel

• Erythromma viridulum

  kleine roodoogjufferj

• Ischnura elegans

  lantaarntje

• Lestes barbarus

  zwervende pantserjuffer

• Lestes sponsa

  gewone pantserjuffer

• Lestes viridis

  houtpantserjuffer

• Libellula depressa

  platbuik

• Libellula quadrimaculata

  viervlek

• Orthetrum cacellatum

  gewone oeverlibel

• Pyrrhosoma nymphula

  vuurjuffer

• Sympetrum danae

  zwarte heidelibel

• Sympetrum singuineum

  bloedrode heidelibel

• Sympetrum striolatum

  bruinrode heidelibel

Zweefvliegen

• Cheilosia albitarsis

  weidegitje

  leefwijze larve: fytofaag (in planten)

• Cheilosia bergenstammi

  kruiskruidgitje

  fytofaag

• Cheilosia cynocephala

  blauw gitje

  fytofaag

• Cheilosia illustrata

  wollig gitje

  fytofaag

• Cheilosia pagana

  kervelgitje

  fytofaag

• Chrysotoxum bicinctum

  donkere fopwesp

  carnivoor (leeft van bladluizen)

• Criorhina berberina

  kleine woudzweefvlieg

  saproxylisch (in dood hout)

• Dasysyrphus trincinctus

  geelbandwimperzweefvlieg

  carnivoor

• Epistrophe eligans

  enkele-bandzweefvlieg

  carnivoor

• Epistrophe grossulariae

  zwartspriet-bandzweefvlieg

  carnivoor

• Epistrophe nitidicollis

  zwarthaar-bandzwerver

  carnivoor

• Episyrphus balteatus

  snorzweefvlieg

  carnivoor

• Eristalinus aeneus

  kustvlekoog

  aquatisch (in water of natte bodem)

• Eristalinus sepulchralis

  weidevlekoog

  aquatisch

• Eristalis arbustorum

  kleine bijvlieg

  aquatisch

• Eristalis intricaria

  hommelbijvlieg

  aquatisch

• Eristalis nemorum

  punt-bijvlieg

  aquatisch

• Eristalis pertinax

  kegelbijvlieg

  aquatisch

• Eristalis tenax

  blinde bij

  aquatisch

• Eumerus strigatus

  gewone bollenzweefvlieg

  fytofaag

• Eumerus tuberculatus

  knollenbobbelzweefvlieg

  fytofaag

• Eupeodes corollae

  terrasjes-kommazweefvlieg

  carnivoor

• Ferdinandea cuprea

  gewoon kopermanteltje

  saproxylisch

• Helophilus pendulus

  gewone pendelvlieg

  aquatisch

• Helophilus trivittatus

  citroen-pendelvlieg

• Melanostoma mellinum

  gewone driehoekszweefvlieg

  carnivoor

• Melanostoma scalare

  slanke driehoekszweefvlieg

  carnivoor

• Meligramma guttata

  spiegel-elfje

  carnivoor

• Merodon equestis

  grote narciszweefvlieg

  fytofaag

• Myathropa florea

  doodskopzweefvlieg

  saproxylisch

• Neoascia podagrica

  gewone korsetzweefvlieg

  aquatisch

• Paragus haemorrhous

  gewoon krieltje

• Pyrophaena rosarum

  vlinderstrikje

  carnivoor

• Pipiza noctiluca

  grofgestippelde platbek

  carnivoor

• Platycheirus albimanus

  micaplatvoetje

  carnivoor

• Platycheirus angustatus

  slank platvoetje

  carnivoor

• Platycheirus clypeatus

  gewoon platvoetje

  carnivoor

• Platycheirus peltatus

  scheefvlek-platvoetje

  carnivoor

• Platycheirus scutatus

  gewoon schaduwplatvoetje

  carnivoor

• Rhingia campestris

  gewone snuitvlieg

  aquatisch / organisch materiaal

• Scaeva pyrastri

  witte halve maanzweefvlieg

  carnivoor

• Scaeva selenitica

  gele halve maanzweefvlieg

  carnivoor

• Spaerophoria scripta

  grote langlijf

  carnivoor

• Syritta pipiens

  menuetzweefvlieg

  aquatisch / org.mat.

• Syrphus ribesii

  bessen-bandzweefvlieg

  carnivoor

• Syrphus torvus

  bosbandzweefvlieg

  carnivoor

• Syrphus vitripennis

  kleine bandzweefvlieg

  carnivoor

• Temnostoma bombylans

  donkere wespvlieg

  saproxylisch

• Trichopsomyia flavitarse

  kleinvlekplatbek

  carnivoor

• Tropidia scita

  moeraszweefvlieg

  aquatisch

• Volucella bombylans

  hommelreus

  carnivoor

• Volucella pellucens

  witte reus

  carnivoor

• Volucella zonaria

  stadsreus

  carnivoor

• Xanthogramma pedissequum

  gewone citroenzweefvlieg

  carnivoor

• Xylota segnis

  gewone rode bladloper

  saproxylisch

• Xylota sylvarum

  grote rode bladloper

  saproxylisch

Waterminnende Natuur

Hopweg sloot

De Provincie Flevoland, in samenwerking met Staatsbosbeheer (SBB), stimuleert de aanleg van waterminnende natuur. Denk aan libellen, waterplanten, natte, natuurlijke oevers. In het Kuinderbos loopt een natte as van 6 km diagonaal door het bos.

De natte as begint in Kuinre. Daar is het waterinlaat van het Waterschap het Zuiderzeeland, ten behoeve van de landbouw (vee en akkers). Langs de Hopweg loopt een sloot van ongeveer 3 km lang; die sloot was te smal om te voldoen aan de vraag naar landbouwwater. SBB heeft meegewerkt aan het verbreden van die sloot door het kappen van bos aan de kant van het SBB.

Het Waterschap mocht geen land kopen van het SBB. En SBB was van plan om de slootkant te beheren zodat de natuur er ook iets aan had: niet drie keer per jaar alles maaien zoals gebruikelijk. Er was niet veel ruimte voor uitbreiding aan de andere kant van de sloot, dus heeft het waterschap erin toegestemd. Hun doel was: zoveel mogelijk water transporteren. Het doel van SBB: zoveel mogelijk waterminnende natuur maken. Daar is het mee begonnen.

Kuinderplas

In het Kuinderbos ligt de Kuinderplas, met een oppervlakte van 16 ha. Er zijn veel kikkervisjes die voedsel kunnen zijn voor libellenlarva. En Welsh pony's grazen langs de oevers. Hier vliegt de zeldzame noordse winterjuffer rond. (Deze juffer heeft een vrij complex biotoop nodig als volwassene en de grazers zorgen voor een deel van de complexiteit.)

Vennen

Met de Provincie is SBB verder gegaan met de aanleg van waterminnende natuur. 4000 jar geleden lagen ongeveer 15 oude vennen in het Kuinderbos. Voordat de Zuiderzee er was, was het een moerasachtig gebied. SBB heeft die oude vennen uitgegraven en in ere hersteld.

In combinatie met de kalk van schelpjes van de Zuiderzee, met veen, zand en klei zijn verschillende soorten vennen ontstaan met allerlei waterkwaliteiten die er voor zorgen dat meer dan 45 soorten libellen daar waar zijn genomen. Dat doet eer aan de naam "libellenreservaat."

Om de ontwikkeling van de vennen te bevorderen, werd bij enkelen maaisel uitgelegd dat afkomstig was van Boswachterij Staphorst. Al binnen twee jaar onstond er een flora dat kenmerkend was voor heide en vennenoevers.

Schoterveld

Rond 2003 werd 80 ha landbouwgrond gekocht: het Schoterveld. De hele bovenlaag grond word er afgegraven; 1 miljoen kuub grond werd verzet. Een nieuwe plas van 20 ha moet klaar zijn in 2017, een plas met natuurvriendelijke oevers.

Omdat de Kuinderplas ongeveer een meter hoger ligt dan de Schoterplas, komt er een beek van 3 km tussen die twee te liggen. En langs die beek komen er ook diverse vennen. Hierbij gaat heide werken als de link tussen die vennen.

Schoterpad sloot

Dit is het laatste stuk van de sloot van 6 km. De Waterschap wilde meer ruimte voor wateravfoer ten behoeve van de landbouw, bijvoorbeeld bij veel neerslag. Ook daar was ruimte nodig aan de zijde van het bos. Hierbij heeft SBB dezelfde deal kunnen maken met de Waterschap: verbreding van de sloot in combinatie met minder maaien, natuurlijke oevers en waterplanten.

Komend jaar wordt die natte as van 6 km afgerond waardoor het voor libellen en ook vlinders een paradijs mag heten.

Schanskreek

Langs de Schansweg komt de Schanskreek, een kreek door het bos. In deze kreek komt een soort waterval door hoogteverschil, ideaal voor wedebeekjuffers en hun voortplanting. Nu zitten weidebeekjuffers vooral in de sloot aan de Hopweg. Daar zit een stuk van 30 meter waar ook een waterval in zit. Dat vindt SBB te kwetsbaar. Dus komem er watervallen in de Schanskreek en ook in het Schansveld wordt daar ruimte voor gecreëerd.

Beheer voor vlinders

In 2008 begon Staatsbosbeheer (SBB) met het openkappen van alle bospaden in het bos. Dat is een lengte van 50 km, opengemaakt tot een breedte van 10 tot 30 meter. Grote bomen worden verwijderd zodat struiken en planten zich kunnen vestigen.

Een leuk resultaat is dat sinds 2011 de grote weerschijnvlinder rondvliegt. De rupsen daarvan zijn ook gevonden, dus planten zij zich daar voort.

De komende jaren gaat SBB nog verder; het is een 10-jarig projekt om bospaden geschikt te maken voor vlinders, broedvogels en kleine zoogdieren.

Hoge Berg / Zandkuil

De Hoge Berg, tussen Den Burg en Oudeschild, is ontstaan in de voorlaatste ijstijd, 100.000 jaar geleden. Keileem is door landijs opgestuwd. En zand werd door de wind als een dik pakket daar tegenaan afgezet. Het is een ander soort zand dan het kalkarme zand van de duinen (geel in de zandkuil, wit in de duinen).

De Hoge Berg is slechts 15 meter boven zeespiegel; het is bekend om zijn tuinwallenlandschap.

Zandkuil

De zandkuil ligt in het beschermde tuinwallenlandschap op de Hoge Berg. Het is de oudste insectenreservaat van Nederland, aangekocht in 1926 door Natuurmonumenten (door Jac. P. Thijsse). Thijsse had ontdekt dat dit een belangrijke nestplaats was voor graafbijen en -wespen. Zand werd hier afgegraven tot 1923. Op advies van Thijsse werd dat stopgezet en werd alles met rust gelaten. Slechts om de vijf jaar werd wat opslag gekapt. Helaas groeide hierdoor de zandkuil bijna dicht, waardoor de kuil minder interessant was geworden voor bijen en wespen - tot 1985.

Er zijn drie soorten grond aanwezig: zand, keileem en een mengsel van die twee. Het keileem is voedselrijker dan het zand en houdt water beter vast. Dit zorgt voor veel variatie in nestgelegenheid en drachtplanten, en zorgt voor soortenrijkdom. Er zijn zeker belangrijke planten aanwezig, o.a. muizenoortje, maar het terrein is primair een belangrijke nestplaats voor bijen en wespen.

De Zandkuil ligt uit de wind en vangt veel zon: dit zorgt voor hogere temperaturen die gunstig zijn voor kleine, nestelende insecten. En sinds +/- 1985 houden vrijwilligers de vegetatie kort en zorgen ze voor open plekken en steilwandjes.

Tuinwallen

Tuinwallen zijn de perceelafscheidingen op plaatsen waar men geen sloten kon maken op een eiland waar vroeger weinig hout beschikbaar was. In plaats van hekken, hagen of sloten gebruikte men plaggen om afscheidingen te maken die bij aanleg ongeveer 1,2 meter hoog waren. Dit was bedoeld om vee buiten de afgetuinde percelen te houden en tegenwoordig binnen een eigen perceel te houden. De plaggen zijn geschikt als nestplaats voor graafwespen en -bijen en er groeien belangrijke planten op waar deze wespen en bijen op foerageren.

Ceres

Ceres is een stuk ingedijkte kwelder dat tussen de oude zeedijk en de huidige zeedijk in zit. Het was een strandje; nu is het een plas met daaromheen veel riet en wilg. In verband met de wilgen vind je daar de grote zijdebij vrij talrijk. Kale plekjes in het zand worden benut door zandbijen en pluimvoetbijen.

Door de vele gradiënten (kalkrijk/kalkarm, zout/zoet, nat/droog) zijn veel verschillende planten aanwezig: zeepostelein, zilte zegge, zilte rus, zilt torkruid, waterpunge, moeraszoutgras, breedbladige orchis, rietorchis, dwergzegge, zeegroene zegge, moeraswespenorchis, stijve ogentroost, geelhartje en melkkruid.

Ceres wordt wel beheerd, meer voor planten dan voor insecten.

Planten van de tuinwallen

Hier kom je planten tegen die je ook vindt in droge duinen en zandige wegbermen. En gek genoeg kom je ook planten tegen die op zilte of brakke grond kunnen leven zoals Engels gras. Maar in wezen kan zo'n plant tegen droogte, of die droogte nou door de zon op een tuinwal of door zout veroorzaakt wordt. De Texelse zandbij vliegt vooral op muizenoortje en kleine streepzaad, die veel bloemhoofdjes bij elkaar heeft. Deze planten groeien vooral op tuinwallen Maar kennelijk heeft ze ook voorkeur voor de stevigere bodem van het stuwwallandschap. Op de soms grote groeiplaatsen van muizenoortje in de duinen zie je geen Texelse zandbij, behalve een enkele keer aan de rand van het stuwwallandschap.

Op een gezonde tuinwal vindt er successie plaats: van klein kruiskruid naar streepzaad en biggekruid en daarna naar muizenoortje, grasklokjes, zandblauwtje en Engels gras.

• Klein kruiskruid

  Senecio vulgaris

• Kleine streepzaad

  Crepis capillaris

• Gewone biggekruid

  Hypochaeris radicata

• Muizenoor

  Hieracium pilosella

• Grasklokje

  Campanula rotundifolia

• Zandblauwtje

  Jasione montana

• Zilverschoon

  Potentilla anserina

Planten van de wegbermen

Hierbij enkele planten die belangrijk zijn voor bijen en wespen uit de lange lijst planten die in de bermen groeien.

• Paarse dovenetel

  Lamium Purpureum

• Wilde reseda

  Reseda lutea

• Witte klaver

  Trifolium repens

• Ringelwikke

  Vicia hirsuta

• Boerewormkruid

  Tanacetum vulgare

• Speerdistel

  Cirsium vulgare

• Gewone berenklauw

  Heracleum sphondylium

• Korenbloem

  Centaurea cyanus

• Gewone biggenkruid

  Hypochaeris radicata

• Knoopkruid

  Centaurea jacea

Planten als bron van nectar en stuifmeel

Op chronologische volgorde, van voorjaar tot najaar.

• Kruipwilg

  Stuifmeel voor grote zijdebij.

• Bloeinde bomen en lijstertbes

  Als wilg uitgebloeid is.

• Muizenoor

  Foerageerplant van Texelse zandbij.

• Biggekruid

  Foerageerplant van Texelse zandbij en vooral van pluimvoetbij.

• Na biggekruid is het stil tot eind juni

  Men ziet wel graafwespen, spinnendoders, mierwespen, graafbijen.

• Struikhei

  Foerageerplant voor o.a. hiedezijdebij

Zandbijen

• Andrena apicata

  donkere wilgenzandbij

• Andrena argentata

  zilveren zandbij

• Andrena barbilabris

  witbaardzandbij

• Andrena bicolor

  tweekleurige zandbij

• Andrena carantonica

  meidoornzandbij

• Andrena cineraria

  asbij

• Andrena clarkella

  zwart-rosse zandbij

• Andrena dorsata

  wimperflankzandbij

• Andrena flavipes

  grasbij

• Andrena fulva

  vosje

• Andrena fulvago

  Texelse zandbij

• Andrena gravida

  weidebij

• Andrena haemorrhoa

  roodgatje

• Andrena humilis

  paardenbloembij

• Andrena labiata

  ereprijszandbij

• Andrena minutula

  gewone dwergzandbij

• Andrena nigroaenea

  zwartbronzen zandbij

• Andrena nitida

  viltvlekzandbij

• Andrena praecox

  vroege zandbij

• Andrena ruficrus

  roodscheenzandbij

• Andrena subopaca

  witkopdwergzandbij

• Andrena tibialis

  grijze rimpelrug

• Andrena vaga

  grijze zandbij

• Andrena wilkella

  geelstaartklaverzandbij

Wolbijen

• Anthidium manicatum

  grote wolbij

• Anthidium punctatum

  kleine wolbij

Sachembijen

• Anthophora furcata

  aandoornbij

• Anthophora retusa

  zwarte sachembij

Hommels

• Bombus bohemicus

  tweekleurige koekoekshommel

• Bombus campestris

  gewone koekoekshommel

• Bombus hortorum

  tuinhommel

• Bombus hypnorum

  boomhommel

• Bombus jonellus

  veenhommel

• Bombus lapidarius

  steenhommel

• Bombus lucorum

  veldhommel

• Bombus muscorum

  moshommel

• Bombus norvegicus

  boomkoekoekshommel

• Bombus pascuorum

  akkerhommel

• Bombus pratorum

  weidehommel

• Bombus rupestris

  rode koekoekshommel

• Bombus sylvestris

  vierkleurige koekoekshommel

• Bombus terrestris

  aardhommel

• Bombus vestalis

  grote koekoekshommel

Kegelbijen

• Coelioxys conica

  heidekegelbij

• Coelioxys inermis

  gewone kegelbij

• Coelioxys mandibularis

  duinkegelbij

Zijdebijen

• Colletes cunicularius

  grote zijdebij

• Colletes daviesanus

  wormkruidbij

• Colletes fodiens

  duinzijdebij

• Colletes halophilus

  schorzijdebij

• Colletes impunctatus

  ijszijdebij

• Colletes marginatus

  donkere zijdebij

• Colletes succinctus

  heizijdebij

Pluimvoetbijen

• Dasypoda hirtpes

  pluimvoetbij

Viltbijen

• Epeolus alpinus

  waddenviltbij

• Epeolus cruciger

  heideviltbij

• Epeolus variegatus

  gewone viltbij

Langhoornbijen

• Eucera longicornis

  gewone langhoornbij

Groefbijen (I)

• Halictus confusus

  heidebronsgroefbij

• Halictus rubicundus

  roodpotige groefbij

• Halictus tumulorum

  parkbronsgroefbij

Metselbijen (I)

• Hoplitis claviventris

  geelgespoorde houtmetselbij

• Hoplitis leucomelana

  zwartgespoorde houtmetselbij

Maskerbijen

• Hylaeus brevicornis

  kortsprietmaskerbij

• Hylaeus communis

  gewone maskerbij

• Hylaeus confusus

  poldermaskerbij

• Hylaeus gibbus

  weidemaskerbij

• Hylaeus hyalinatus

  tuinmaskerbij

Groefbijen (II)

• Lasioglossum albipes

  berijpte geurgroefbij

• Lasioglossum brevicorne

  kortsprietgroefbij

• Lasioglossum calceatum

  gewone geurgroefbij

• Lasioglossum leucopus

  gewone smaragdgroefbij

• Lasioglossum leucozonium

  matte bandgroefbij

• Lasioglossum minutissimum

  ingesnoerde groefbij

• Lasioglossum nitidiusculum

  borstelgroefbij

• Lasioglossum punctatissimum

  fijngestippelde groefbij

• Lasioglossum sexstrigatum

  gewone franjegroefbij

• Lasioglossum villosulum

  biggenkruidgroefbij

• Lasioglossum xanthopus

  roodbruine groefbij

• Lasioglossum zonulum

  glanzende bandgroefbij

Slobkousbijen

• Macropis europaea

  gewone slobkousbij

Behangersbijen

• Megachile centuncularis

  tuinbladsnijder

• Megachile circumcincta

  ruige behangersbij

• Megachile lapponica

  Lapse behangersbij

• Megachile leachella

  zilveren fluitje

• Megachile maritima

  kustbehangersbij

• Megachile versicolor

  gewone behangersbij

• Megachile willughbiella

  grote bladsnijder

Dikpootbijen

• Melitta haemorrhoidalis

  klokjesdikpoot

• Melitta leporina

  klaverdikpoot

Wespbijen

• Nomada alboguttata

  bleekvlekwespbij

• Nomada bifasciata

  bonte wespbij

• Nomada fabriciana

  rood-zwarte dubbeltand

• Nomada flava

  gewone wespbij

• Nomada flavopicta

  zwartsprietwespbij

• Nomada fucata

  kortsprietwespbij

• Nomada fulvicornis

  roodsprietwespbij

• Nomada goodeniana

  smalbandwespbij

• Nomada lathburiana

  roodharige wespbij

• Nomada leucophthalma

  vroege wespbij

• Nomada marshamella

  donkere wespbij

• Nomada panzeri

  sierlijke wespbij

• Nomada ruficornis

  gewone dubbeltand

• Nomada succincta

  geelzwarte wespbij

Metselbijen (II)

• Osmia bicornis

  rosse metselbij

• Osmia caerulescens

  blauwe metselbij

Roetbijen

• Panurgus banksianus

  grote roetbij

• Panurgus calcaratus

  kleine roetbij

Bloedbijen

• Sphecodes albilabris

  grote bloedbij

• Sphecodes crassus

  brede dwergbloedbij

• Sphecodes geofrellus

  glanzende dwergbloedbij

• Sphecodes gibbus

  pantserbloedbij

• Sphecodes miniatus

  gewone dwergbloedbij

• Sphecodes monolicornis

  dikkopbloedbij

• Sphecodes pellucidus

  schoffelbloedbij

• Sphecodes puncticeps

  grote spitstandbloedbij

• Sphecodes reticulatis

  rimpelkruinbloedbij

• Sphecodes rubicundus

  vroege bloedbij

Tubebijen

• Stelis punctulatissima

  geelgerande tubebij

Beheer voor wilde bijen

De volgende informatie is afkostig van het boek "De Nederlandse Bijen," EIS en KNNV, 2012, hoofdstuk "Bescherming en Beheer."

Inleiding

"Door nivellering van milieu en landschap zijn veel bijensoorten de laatste decennia sterk in areaal en aantal achteruitgegaan."

De grootste problemen zijn op te sommen als "de vier ver-ren:" vermesting, verzuring, verdroging en versnippering. Gelukkig zijn er ook succesverhalen. Vooral de natuurontwikkeling in het rivierengebied heeft gezorgd voor herstel van bijzondere bijenpopulaties.

Lastige trekjes

Beheer is vaak gericht op waterkwaliteit, planten en gewervelden. Insecten, en dan hier - bijen, komen tekort op verschillende gebieden:

• Voedsel- en nestelspecialisatie

  Veel bijen zijn specialisten. Als de vereiste voedsel en nestelplekken en -materiaal niet aanwezig zijn, dan ontbreken de bijen ook.

• Deelhabitats

  Veel bijen maken gebruik van voedsel, nestplek en nestmateriaal die niet in een biotoop liggen, maar verspreid zijn over verschillende deelbiotopen. Als die deelbiotopen te ver uit elkaar liggen, kunnen de bijen die "rondjes" niet maken en, net als hierboven, ontbreken ze.

• Beperkte actieradius

  De aktie van de meeste bijen is beperkt tot een straal van tientallen tot honderden meters van de nestplek.

• Beperkte aanpassingsvermogen

  Solitaire bijen kunnen niet wachten tot betere omstandigheden (bij slecht weer of nadat bloemen weggemaaid zijn). En veel sociale bijen, bijvoorbeeld hommels, houden slechts een zeer beperkt voorraad in de nest.

Natuurgebieden

Veel bijensoorten in Nederland bestaan nog dankzij natuurgebieden. Vaak zijn de meest voedselarme gronden gespaard gebleven van de landbouw en vervolgens natuurgebieden geworden. De scheiding tussen natuurgebied en cultuurgebied is scherp geworden; overganszones daartussen, die belangrijk zijn voor veel soorten bijen, zijn verdwenen.

Verder is grootschalig ook niet gunstig voor kleine insecten; deze moeten het van kleine verschillen hebben, microbiotopen. Door grootschalig beheer nemen algemene soorten toe en verdwijnen kwetsbare soorten.

Toegespitst op Texel: duinen en kwelders

Het beheer van duinen en kwelders richt zich op het tegengaan van vergrassig en bosvorming. Net als bij heidebeheer is het voor bijen interessant wanneer duinen direct overgaan in voedselrijke natuurgraslanden. Op Texel is er sprake van een voor bijen gunstige samenwerking tussen tuinwallen, de Zandkuil en de duinen.

Aandachtspunten voor beheer t.o.v. wilde bijen

• Nestplekken
  • Behouden en creëren van zonnige steilwanden met weinig begroeiing.
• Voedsel
  • Gefaseerd maaien van graslanden en bermen.
  • Rekening houden met bijzondere bloemplanten; op Texel: biggekruid en muizenoor.
• Landschap
  • In zandlandschappen (de zandkuil!) zo veel mogelijk kleinschalig en verschillende beheren en zorgen voor structuur verschiilen (b.v. door heggen en struwelen).

Zandkuil

Sinds 1987 worden de zandkuil en tuinwallen weer actief beheerd door vrijwilligers onder de leiding van Ben Brugge van Naturalis. In het voorjaar wordt de zandkuil gemaaid en het maaisel afgevoerd. Dit zorgt er voor dat licht de bodem kan bereiken waardoor de bodem temperatuur voor insecten aangenaam hoog wordt. Er wordt kleinschalig geplagd om vooral gravende insecten een kans te geven. Struiken worden gesnoeid of verwijderd, om het wokeren tegen te werken. De poel wordt opengehouden. En in het najaar wordt opslag van ongewenste boomsoorten weggehaald.

Tuinwallen

De Texelse zandbij en de klokjesdikpootbij zijn gebonden aan de tuinwallenlandschap. De Texelse zandbij is afhankelijk van gele composieten (kleine streepzaad op nieuwe tuinwallen en biggenkruid en muizenoor op oudere tuinwallen). Om er voor te zorgen dat deze planten op de tuinwallen blijven groeien, moeten de tuinwallen regelmatig gemaaid of begraasd worden. Dit is niet altijd het geval. Tuinwallen in verval moeten vervangen worden en waar nodig kunnen nieuwe wallen van graszoden gemaakt worden. (Zie de marker met foto's vlakbij Ecomare.)

Ceres

Om successie in Ceres te vertragen en de kruipwilg in bedwang te houden, maait Staatsbosbeheer hier elk jaar aan het eind van de zomer.